ژئوشیمی و پترولوژی سنگ های آتشفشانی نئوژن-کواترنری دیزج الند، آذربایجان غربی

سنگ¬های آتشفشانی نئوژن- کواترنری دیزج واقع در غرب خوی، بخشی از شمال زون سنندج-سیرجان محسوب می¬گردد و طیف گسترده¬ای از بازیک، حدواسط تا فلسیک را در برمی گیرد. سنگ¬های آتشفشانی بازیک-حدواسط این منطقه را می توان به سه دسته متمایز طبقه بندی نمود. بازیک¬ترین سنگ¬ها با فراوانی فنوکریست¬های الیوین و کلینوپیروکسن متمایز می¬گردند و بلورهای فلدسپات به صورت فنوکریست و نیز در خمیره قابل مشاهده است. این سنگ¬ها تراکی بازالت¬ها هستند. در دسته دوم فنوکریست¬های فلدسپات فراوانتر از الیوین و کلینوپیروکسن می¬باشد، این دسته دارای ترکیب تراکی آندزیتی است. دسته سوم سنگ¬های بازیک-حدواسط با وجود فلدسپاتوئید فراوان به صورت میکروفنوکریست¬ها در همراهی با فلدسپات و پیروکسن سدیک و گارنت متمایز می گردد که در یک خمیره شیشه¬ای قرار دارند. این سنگ¬ها بر خلاف دو دسته قبل که بر اساس پتروگرافی احتمالا به سری ماگمایی ساب آلکالن گرایش دارند، شدیدا آلکالن به نظر می رسند این سنگ¬ها تفری فنولیت می باشند. سنگ¬های آتشفشانی فلسیک از کانی شناسی متنوعی برخودارند، فلدسپات و (کوارتز) در این سنگ¬ها کانی اصلی هستند و کانی¬های فرومنیزین به میزان کم حضور دارند، ولی از تنوع قابل ملاحظه¬ای برخوردارند. کلینوپیروکسن، آمفیبول و بیوتیت در سنگ¬های فلسیک حضور دارند، پیروکسن سدیک مشخص کننده گرایش آلکالن(یعنی ترکیب تراکیتی) در برخی سنگ¬های فلسیک می باشد. سنگ¬های فلسیک، که با فراوانی کوارتز و فقدان پیروکسن سدیک، بیوتیت و آمفیبول متمایز می گردند، به سوی ترکیب داسیت گرایش دارند. بر روی دیاگرام k2o+na2o در برابرsio2 تراکی بازالت¬ها، تراکی آندزیت¬ها و داسیت¬ها ماهیت ساب آلکالن دارند. در حالی که، تفری فنولیت¬ها و تراکیت¬ها ماهیت آلکالن دارند. بر اساس نمودارهای هارکرسنگ¬های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه و دیگر شواهد ژئوشیمیایی همچون افزایش نسبت ,th/la k/na وrb/y به نظر می رسد تفریق ماگمایی از طریق تبلوربخشی همراه با آلودگی پوسته¬ای فرآیند موثر در تشکیل سنگ¬های آتشفشانی سری ساب آلکالن بوده است. بالا بودن میزان th و ce و پایین بودن نسبت ba/th نمونه های بازیک-حدواسط سری ساب آلکالن تائید کننده این مطلب می باشد که منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر دو مولفه مذاب مشتق از رسوبات و سیالات مشتق از لبه فرورونده است. این سنگ¬های آتشفشانی بازیک ساب آلکالن دیزج متفاوت از سنگ¬های آتشفشانی کواترنری شمال غرب ایران (که غالبا آلکالن هستند) می باشد و به دلیل دارا بودن ویژگی-های مرتبط با فرورانش (از جمله آنومالی منفی nb-ta) ممکن است اندکی قدیمی تر باشند. البته این سنگ¬ها ویژگی های عناصر نادر ”حدواسط” مرتبط با فرورانش( آنومالی منفی nb-ta) و oib (به دلیل میزان بالای عناصر نادر) دارا هستند. دسته دیگر سنگ¬های آتشفشانی دیزج الند، که شدیدا آلکالن هستند تاکنون از دیگر مناطق آذربایجان گزارش نشده اند چرا که به لحاظ ژئوشیمیایی علیرغم بازیک بودن بسیار از mg فقیراند و نیز ویژگی¬های کانی شناسی خاصی نشان می دهند. این سنگ¬ها ممکن است به ذوب بخشی پوسته تحت تاثیر مراحل جوان کششی پس از کوهزایی و یا حرارت ناشی از برش (shear heating) مرتبط باشند.